Nöbetçi Eczaneler
Dilimizde “hâlden anlamak” diye çok güzel bir ifade var. Genellikle empati ile veya empatik dinleme ile özdeşleşse de ikisi aynı şey değil. Bunu, yıllardır koçluk eğitimlerinde büyük bir iştahla empatik dinleme bölümünü anlatan bir eğitmen, defalarca farklı gruplara empatik dinleme semineri vermiş ve en yüksek değerlerinden birisi empati olan birisi olarak söylüyorum: Halden anlamak empatiyi kapsar, empati dinlemeyi de kapsar fakat empati dinleme ile arasında önemli farklar vardır.
Öncelikle eğitimlerde empatik dinleme konusunu neden bu kadar önemsiyoruz ve daha fazla eğitimci ve ebeveyne bu bilgi becerileri ulaştırmaya çalışıyoruz buradan başlayalım.
Empatik dinleme ne demek? Diye yüz kişiye sorunca, en popüler cevap “karşındakinin yerine kendini koymak” olsa da maalesef bu empatik dinleme değil. Katılımcılar bu ezberlerinin bozulmasından çok memnun oluyorlar çünkü empatik değil çoğunlukla sempatik dinleme yaptıklarını fark ediyorlar. Diğerinin yerine kendini koyma empati değil sempatidir. Kimse kimsenin yerine kendini bütünüyle koyamaz. DNA’sı, ailesi, öğrenmişlikleri, sosyo-kültürel durumları, cinsiyeti, çocuklukları vs. farklı bir insanın yerine kendimizi koyamayız. Ayşe, Fatma’nın yaşadığı deneyimi kendi yaşadığını düşündüğünde kendi şartları dahiinde Ayşe olarak o deneyimi kendisi yaşamış gibi hisseder. Fatma’nın duygusal dayanıklılığını, sinir sistemini Ayşe bedeninde deneyimleyemez. Duygusal filmlerde kimimiz bu nedenle ağlarız. O deneyimin içinde beynimiz kendini imajine ettiği için kendi yaşıyor gibi acı çeker. Empatik dinleme ne değildirden bahsettim. Şimdi ne olduğuna gelelim. Özetle empatik dinleme bir kimsenin yaşadığı durum ve hissettiği duyguyu kendimizden bir şey katmadan ona aynalayarak anlaşılmış hissetmesini sağlamaktır. Örneğin babasına ağlayarak “Sınavdan düşük aldım” diyen bir çocuğa babanın vereceği cevaplar üzerinden hangi cevabın ne olduğuna bakalım.
“Telefonla az uğraşıp çalışsaydın böyle olmazdı.” à Yargılama (Konu kapandı.)
“ Üzüldüm, oysa ne kadar yardım etmiştim.” à Kendi duygusunu öne koyma. Sempatik dinleme. (Konu kapandı.)
“ Üzülme bir dahakine yükseltirsin.” à Duyguyu yok sayma, teselli etme
“Ben de bazen düşük alırdım. Geçer boşver. Akşam maç izleyelim mi?” à Sempatik dinleme, geçiştirme, konuyu değiştirme. (Konu kapandı.)
“Ah bizim zamanımızda böyle yapacaktık. Adres doğru sanayiydi. Oysa biz annenle ne kadar emek veriyoruz. Tek görevin çalışmak. à Borçlandırma, yargılama, sempatik dinleme. (Çocuk aşağılanmış ve reddeilmiş hissetti. Konu kapandı.)
“Denemeden beklediğinden düşük aldığın için üzgünsün.” à Empatik dinleme
Çocuk duygusal olarak kabul gördü. Duygusuna alan açıldı. Anlaşılmış hissetti. Senaryo şöyle devam edebilir: çocuk yavaş yavaş ağlamasını durdurur. Belki babasına sarılır. Bu anlaşıldığı için güven, samimiyet, minnet ve teşekkür anlamına gelir.
Empatik dinlendiğinda duygusal beyni rahatladığı için çocuk regüle olacak ve iletişim devam edecek. Çözüm aşamasına veya rehberlik aşamasına kapı aralanmış olacak.
Fark ettiğiniz gibi ilk yanıtlarda babada ortak olan durum duyguyu kesmeye çalışmak, kabul etmemekti. Çocuğun duygusuna alan açamadı. Bu da çıkmaz sokak gibi kapattı iletişimi. Özellikle ergenlerde empatik dinleme hayati önem arz ettiğinden aile bağlarını, çocukların gelişim ve duygularını, aidiyet hisleri olduka etkileniyor. Bu nedenle empatik dinlemeyi çok daha fazla sayıda ebeveyn ve öğretmene ulaştırmayı hedefliyorum. Bu becerileri öğrenen ebeveyn ve öğretmenler de ayrıntılarla, örnek ve ödevlerle kazandırmayı amaçladığımız bu beceriyi çocuklara teması olan herkesin kazanması gerektiğini düşündüklerini söylüyorlar.
Empatik dinleme kimimiz için doğuştan gelen güçlü bir mizaç özelliği ama en nihayetinde kazanılabilen, öğrenilebilen bir beceri. Bununla birlikte gördüğünüz gibi samimi insanlar bu bilgi ve beceriyi kazandığında ilişkilerinde harikalar yaratabiliyor. O kadar çok annedenve öğretmenden geri bildirim aldım ki. Birkaç gün içinde çocuğuyla ilişkisi seviye atlayan çok sayıda insane şahit oldum.
Her güzel bilgi gibi empatik dinleme de her zaman sadece iyi niyetli kimselerce öğrenilmiyor. Suistimal edenler mutlaka çıkıyor.
Işte burada halden anlama devreye giriyor. Empatik dinleme maalesef öğrenilip taklidi yapılabilen bir beceri ama hâlden anlamak öyle değil. Hâlden anlamayan ama empatik dinleyebilen klinik psikolog ve profesyonel koçlar gördü bu gözler.
Hâlden anlamak insan olma ortak paydasında buluşan, birliği ve sevgiyi merkeze alan bir güçlü nitelik ve bu olgu, olgunlukla mümkün oluyor. Bu gece bu konu zihnime matematiksel ifadelerle geldi ve kalbimde daha çok oturdu. Epeydir de matematik anlatmıyordum, iyi oldu. Hadi gelin, konuya biraz matematiksel bakalım.
– Empatik dinleme + samimiyet = Halden anlama
– Empatik dinleme – samimiyet = Manipülasyon
Empatik dinleyen, Halden anlayanlarımız ve halden anlama kapasitemiz bol olsun. Öncelikle kendi hâlimizden.
Sevgimle,
YORUMLAR