SES: Birinci basamakta “eziyet yönetmeliklerine” bir yenisi eklendi

Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES) Sağlık Bakanlığı tarafından 25 Temmuz 2025 tarihinde uygulamaya konulan “MHRS Randevu Talebi Öncesi Aile Hekimine Yönlendirme” uygulamasına tepki gösterdi. Açıklamada “Uygulama ile birinci basamakta “eziyet yönetmeliklerine” bir yenisi eklenmiştir” denildi.

Bakanlık, bu uygulamanın sağlık hizmetlerine erişimi kolaylaştırma ve kaynakları daha verimli kullanma amacı taşıdığını belirtse de, biz sağlık emekçileri olarak bu kararın Sağlık Bakanlığı’nın altından kalkamadığı MHRS işleyişinin ASM lerine yüklenmesi demek olduğunu ve sağlık işleyişinde olumsuz sonuçlar doğuracağını biliyoruz.  Bunlar;

• ASM’lerin fiziki koşullarının yetersizliği, Aile Hekimliği birimi başına düşen nüfus yoğunluğu, ASM’lerindeki sağlık emekçilerinin sayıca yetersizliği, deprem bölgesinde halen konteynerlerde faaliyet göstermesi, konularında elini kıpırdatmayan Sağlık Bakanlığı bu uygulamayla ASM leri kaos ortamına itelemektedir.
• Gerek kadro eksikliği gerekse performans sistemi nedeni ile muayene ve tedavi için yeterli süre ayrılamadığını bildiğimiz hastanelerin randevuları için ASM lerine yöneltilmesi ilk karşılaştığı sağlık emekçisine yönelen tepki ve şiddeti arttıracak bir uygulamaya Sağlık Bakanlığı hizmet ediyor.
• Kanser hastalarının takibi, kronik hastaların izlemi, ameliyat sonrası hastaların kontrolü gibi durumlarda randevuların, işlemin yapıldığı hastaneden planlanması ve randevunun oluşturulması gerekirken, bu durumdaki hastalar için ek aşama, zaman kaybı anlamına gelmektedir.

20 yıl önce pilot olarak başlatılan ve 14 yıldır da tüm Türkiye’de uygulanmakta olan aile hekimliği sistemi ile “dönüştürülen” birinci basamak, toplum sağlığı açısından sürekli olarak sorunların birikmesine neden olurken aynı zamanda esnek ve performansa dayalı ücretlendirme sistemi ile de sağlık emekçilerine yönelik sömürüyü derinleştirmektedir. Gelinen aşamada birinci basamak sağlık hizmetleri kötüye gitmekte, sağlık emekçileri daha fazla sömürülmektedir.

Aile sağlığı merkezinde çalışan tüm sağlık emekçilerinin iş yükünü arttıran, hemen bütün hizmetleri tek başına vermesine neden olan bu sistem, aynı zamanda bölge tabanlı olmaması nedeniyle hastalar açısından da pek çok soruna yol açmaktadır. Üstelik sorun sadece ASM’lerde yaşanmamaktadır, Toplum Sağlığı Merkezleri başta olmak üzere bütün birinci basamak kurumları ciddi bir belirsizlik içerisindedir. Siyasi iktidarın “kervan yolda düzülür” mantığının sonucu, her gün değiştirilen mevzuat, emekçilerin iş güvenliğinin ve iş güvencesinin olmaması, ekip anlayışının dağıtılmış olmasının yanı sıra pek çok başka problemi de beraberinde getirmiştir. Yap-boz tahtasına dönüştürülen sağlık hizmeti olumsuz yönde etkilenmiştir.

Bugüne kadar yaptığımız yüzlerce eylemde, açıklamada, raporlamada çözümü ifade ettik. Ancak sesimizi duymak yerine sağlık sistemini giderek piyasalaştıran ve emek sömürüsünü derinleştiren uygulamalara devam edilmektedir.

Bir kez daha ifade ediyoruz: Palyatif çözümleriniz ile ne sağlık emekçilerinin ne de halkın sorunlarına derman olmazsınız. Toplumun sağlığını korumak ve geliştirmek, önlenebilir hastalıklarla mücadele etmek, erken tanı ve tedavi ile mortalite ve morbiditeyi en aza indirmek, toplumun sağlık düzeyini yükseltmek bir sağlık sisteminin temel hedefidir. Tüm bu özellikleri bünyesinde barındıran Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri sağlık hizmetlerinin temelini teşkil eder.

Bu sistem kuruluncaya kadar yanlıştan dönülmeli, birinci basamak alanını aşağıdaki önerilerimiz doğrultusunda yeniden düzenleyen adımlar atılmalıdır:

• Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerin toplum yönelimli ve bölge tabanlı sunulmalıdır.
• Koruyucu sağlık hizmetlerin tüm giderleri kamudan karşılanmalıdır. ASM giderlerinin cari hesaplar kaleminden değil bütçeden karşılanmalıdır. ASM’lerin tümü uygun standartlarda ve donanımda kamu binası olarak yapılmalıdır.
• Mobil hizmetler için kamu tarafından, uygun mekan temin edilmeli, kamu tarafından araç tahsisi yapılmalıdır.
• Birinci basamak gerektirdiği tüm hizmetleri sunabilecek genişlikte bir ekipten oluşmalı; tüm sağlık emekçileri kadrolu (4a) istihdam edilmeli ve ücretlendirmesi de emekliliğe yansıyacak temel ücretle olmalıdır. Çalışma koşulları ve ücretler toplu sözleşme ile belirlenmelidir.
• Yaz-boz tahtasına dönüşmüş olan mevzuatlar tartışmaya açılmalı ve toplumun ve sağlık emekçilerin örgütlerinin görüşleri bu tartışmalarda önemsenmelidir. Mevzuat yeniden düzenlenmelidir.
• Denetim ve izlemelerin birincil amacı hizmet içi eğitim hedefi olmalıdır.
• Sağlık emekçilerinin örgütleri aracılığıyla karar mekanizmalarına katılımı sağlanmalıdır.