Nöbetçi Eczaneler
(ANKARA) – İngiltere, Fransa ve Almanya, İran’ın 2015 nükleer anlaşmasını ihlal ettiği gerekçesiyle Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarını yeniden devreye sokma sürecini başlatmasının ardından ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, kararı memnuniyetle karşıladıklarını söyledi. Rubio “Aynı zamanda ABD, İran ile doğrudan temasa açık olmaya devam ediyor” dedi. İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ise kararın yasa dışı ve haksız olduğunu, Tahran’ın buna uygun şekilde yanıt vereceğini söyledi.
Avrupa troykasınnın (E3) İran’ın 2015’te imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı’nı (KOEP) ”’ciddi şekilde”’ ihlal ettiği gerekçesiyle Birleşmiş Milletler yaptırımlarını yeniden devreye sokma sürecini başlattı. Üç ülke, dün BM Güvenlik Konseyi’ne (BMGK) yaptıkları ve basının ulaştığı bildiride ”açık ve somut kanıtlara dayanarak E3, İran’ın KOEP kapsamındaki taahhütlerini ciddi şekilde yerine getirmediğine inanıyor ve bu nedenle ‘snapback’ mekanizması olarak bilinen süreci başlatıyor” ifadelerini kullandı.
’’Snapback’’ mekanizmasının devreye girmesi İran için ne anlama geliyor?
BMGK’nın 2231 sayılı kararı uyarınca, KOEP nükleer anlaşmasının tarafları, İran’ın anlaşmaya uymadığına hükmedilirse daha önce kaldırılan BM yaptırımlarını yeniden devreye sokabiliyor. Bu mekanizmayı kullanma seçeneği 18 Ekim’de sona eriyor.
Kaldırılan ve bu yeni kararla yeniden uygulanması beklenen yaptırımlar, konvansiyonel silah satışlarının yasaklanması, balistik füze programına yönelik kısıtlamalar ve nükleerle bağlantılı malzeme ve teknoloji transferine getirilen yasakları kapsıyor.
Dönemin ABD Başkanı Barrack Obama yönetimi tarafından on yıl önce müzakere edilen nükleer anlaşma, İran’ın zenginleştirilmiş uranyum stokunun saflığı ve miktarı üzerine kısıtlamalar getirirken, bunun karşılığında uluslararası yaptırımların hafifletilmesini öngörüyordu. Ancak ABD 2018 yılında, Donald Trump’ın başkanlık görevine gelmesinin ardından tek taraflı olarak anlaşmadan çekildi. ABD’nin geri adımı sonrasında İran da anlaşmadaki taahhütlerini ihlal etmeye başladı.
ABD ve İsrail’in İran’a yönelik askeri saldırılarının gerçekleştiği haziran ayından sonra E3 ülkeleri, İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile tam işbirliğine dönmemesi, yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunu açıklamaması ve ABD ile yeniden müzakerelere başlamaması halinde, en geç 31 Ağustos’a kadar yaptırımları yeniden devreye sokacakları uyarısında bulunmuştu.
BM yaptırımlarını geri getirme süreci 30 gün sürüyor. E3, dün yaptığı ortak açıklamada, bu süreyi ”İran ile diplomatik çabalar üzerinde çalışmaya devam etmek için kullanacaklarını” belirtti.
Tahran’ın tepkisi ve Rusya’ın uzatma önerisi
İran’ın yarı resmi Tasnim haber ajansı, AB Dış Politika Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas ve E3 dışişleri bakanlarının, İranlı mevkidaşları Abbas Arakçi’yi dün yaptıkları telefon görüşmesinde kararları hakkında bilgilendirdiklerini aktardı. Tasnim’e göre, Arakçi, İran’ın ”üç Avrupa ülkesinin bu yasa dışı ve haksız eylemine, ulusal haklarını ve çıkarlarını korumak için uygun şekilde karşılık vereceğini” söyledi.
Tahran tarafından daha önce yapılan açıklamalarda, snapback mekanizmasına yanıt olarak İran’ın Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’ndan çekilebileceği ifade edilmişti. Bu da UAEA’nın İran’ın nükleer tesislerini denetleme yetkisinin sona ermesi anlamına geliyor.
Snapback’i engellemeye çalışan ve KOEP’e taraf olan Rusya, BMGK’da 2231 sayılı kararın altı ay uzatılmasını öngören bir tasarı sundu. Bu, snapback mekanizmasının uygulanabileceği son tarihin uzatılması anlamına geliyor.
İran’ın New York’taki BM Daimi Temsilciliği, dün yaptığı açıklamada, konsey üyelerine bu tasarıyı desteklemeleri çağrısında bulunarak aksi halde snapback’in “ciddi sonuçlar” doğuracağı uyarısında bulundu. Açıklamada, “E3’ün tasarıya vereceği tepki, gerçekten diplomasiye bağlı olup olmadıklarını ya da krizi tırmandırıp tırmandırmadıklarını gösterecek” ifadeleri kullanıldı.
ABD kararı memnuniyetle karşıladı
ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, E3’ün kararını memnuniyetle karşıladıklarını ve Washington’un snapback sürecini tamamlamak için BMGK ile birlikte çalışacağını söyledi. Rubio, “Aynı zamanda, ABD İran nükleer sorununa barışçıl ve kalıcı bir çözüm bulunması adına, İran ile doğrudan temasa açık olmaya devam ediyor. Snapback, samimi diplomasiye hazır olduğumuzu çelişkiye düşürmez, aksine onu güçlendirir” dedi.
Tahran ise Washington, İsrail’in 13 Haziran’da İran’ın nükleer ve askeri altyapılarını bombalamaya başlamasından önce Umman arabuluculuğunda beş tur nükleer görüşme yapmıştı. Ancak İsrail saldırılarının ardından ABD’nin de İran’ın nükleer tesislerini vurmasıyla görüşmeler sekteye uğradı.